پایان افسانه امنیت

شاید هیچ موضوعی در جمهوری اسلامی به اندازه امنیت اهمیت نداشته باشد و کمتر موضوعی باشد که مسئولین نظام به اندازه امنیت برای آن بی حساب هزینه کنند. با این حال ۱۲ کشته و ۴۵ زخمی در حملات تروریستی به مجلس و حرم امام خیمنی نشان داد که افسانه امنیت همیشگی و پایدار قابل نقض است و این سوال را پیش آورد که در کجای سیاست گذاری ها اشتباه شده است که برخورداری از امنیت به مفهوم پایدار آن زیر سوال رفته است ؟

 مولفه های امنیت ملی را در یک نگاه ساده می توان به سه دسته تقسیم کرد. دسته اول "عوامل فراگیر" است. این عوامل که در اثر اتفاقات جهانی و یا حوادث طبیعی شکل می گیرند بر امنیت ملی کشورها تاثیر دارند اما کنترل آنها در اختیار کشورها نیست. دسته دوم عوامل ناشی از وضعیت جغرافیایی، سابقه تاریخی، بافت و ترکیب جمعیتی و از این قبیل است که تغییر آنها در زمان محدود و معین، به سختی ممکن یا ممتنع است. 

دسته سوم را عواملی تشکیل می دهد که با مدیریت دولت و روش‌های علمی، قابل تعدیل و در نتیجه، موجب ارتقای امنیت ملی می‌باشند؛ مانند افزایش اشتغال، ایجاد رفاه، توسعه، دموکراسی، حکومت قانون، امنیت اقتصادی، انسجام فرهنگی-اجتماعی، وحدت ملی در بعد داخلی و در بعد خارجی، برقراری صلح، حسن رابطه با همسایگان، افزایش توان اقتصادی و نظامی در صحنه بین‌المللی. این عوامل به صورت بلاواسطه یا مستقیم در امنیت ملی اثر می گذارند.

در طول سالهای گذشته از میان تمام مولفه های موثر که قابلیت مدیریت آنها وجود داشته است (دسته سوم)، بیشترین تاکید بر روی این راهبرد قرار گرفت که خطوط پدافند ایران از مرزها به خاک کشورهای همسایه برده و با دشمن در کشورهای همسایه مبارزه شود. در نتیجه بسیاری از مولفه های مهم دیگر اگر نگوییم مورد غفلت قرار گرفتند، می توانیم ادعا کنیم که نسبت به آنها کم توجهی شد.

برای فهم بهتر عوامل داخلی در دسته سوم مولفه های امنیت ملی می توان به مشارکت مردم سیستان و بلوچستان در انتخابات اشاره کرد. اینکه در دو انتخابات گذشته استان سیستان بیشترین رای را به روحانی داد، نشان دهنده امید این مردم به راه حل های سیاسی برای تحقق مطالباتشان است (مولفه حکومت قانون و دموکراسی). این امر در کنار رویکرد ضد داعشی رهبران سنی مذهب این منطقه (انسجام فرهنگی و وحدت ملی) تاثیر مهمی بر امنیت داخلی ایران داشته است. کافی است امید این مردم به راه حل سیاسی قطع شود و پذیرای داعش شوند تا متوجه شویم چه قدر مهار داعش می تواند سخت باشد.

در بعد خارجی هم سررشته تمام درگیری های منطقه به جنگ نیابتی ایران و عربستان باز می گردد. بی توجهی به ترمیم روابط با همسایگان،  تنش زدایی با ایشان و تاکید بر مواجهه تمام قد، نتیجه اش می شود تلاش تمام قد آنها برای بازگرداندن خطوط پدافند به داخل ایران و به قول خودشان انتقال معرکه به داخل ایران. صرف جنگ نیابتی نمایند ضامن امنیت پایدار باشد.

اگر میخواهیم امنیت به طور پایدار برای کشور فراهم شود لازم است به تمامی این مولفه ها به صورت متوازن توجه کنیم و با صرف منابع در یک بخش و غفلت نسبت به مابقی، زمینه نا امنی های بعدی را فراهم نکنیم.