اشتباهات رایج (2)

اینقدر  آیه أمن یجیب (آیه 62 سوره نمل) و ختم أمن یجیب گرفتن رواج دارد که گویی این دعا جزو مسلمات دعایی و روایی ماست. اما جالب اینکه این دعا (که در حقیقت بخشی از یک آیه قرآن است) ریشه روایی ندارد و هیچ توصیه ای از معصومین برای خواندن این آیه به عنوان دعا وجود ندارد! گاهی اوقات ادعیه ای مانند حدیث کسا نیمچه سندی  دارند اما خواندن أمن یجیب به عنوان دعا حتی همان را هم ندارد!

حالا نداشتن ریشه روایی به کنار، حتی این مقدار از ایه که خوانده می شود معنای درستی هم ندارد! کافی است به آیات 59 تا 64 سوره نمل مراجعه کنیم و کمی قبل و بعد از آن را هم بخوانیم:

آیا خدا بهتر ست‏ یا آنچه [با او] شریک مى‏ گردانند (۵۹)

[آیا آنچه شریک مى ‏پندارند بهتر است] یا آن کس که آسمانها و زمین را خلق کرد و براى شما آبى از آسمان فرود آورد پس به وسیله آن باغهاى بهجت‏انگیز رویانیدیم کار شما نبود که درختانش را برویانید آیا معبودى با خداست [نه] بلکه آنان قومى منحرفند (۶۰)

[آیا شریکانى که مى ‏پندارند بهتر است] یا آن کس که زمین را قرارگاهى ساخت و در آن رودها پدید آورد و براى آن کوه ‏ها را [مانند لنگر] قرار داد و میان دو دریا برزخى گذاشت آیا معبودى با خداست [نه] بلکه بیشترشان نمى‏ دانند (۶۱)

یا  آن کس که درمانده را چون وى را بخواند اجابت مى ‏کند و گرفتارى را برطرف مى‏ گرداند و شما را جانشینان این زمین قرار مى‏ دهد آیا معبودى با خداست چه کم پند مى ‏پذیرید (۶۲)

یا آن کس که شما را در تاریکیهاى خشکى و دریا راه مى ‏نماید و آن کس که بادها[ى باران زا] را پیشاپیش رحمتش بشارتگر مى‏ فرستد آیا معبودى با خداست‏ خدا برتر [و بزرگتر] است از آنچه [با او] شریک مى‏ گردانند (۶۳)

یا آن کس که خلق را آغاز مى ‏کند و سپس آن را بازمى ‏آورد و آن کس که از آسمان و زمین به شما روزى مى‏ دهد آیا معبودى با خداست بگو اگر راست مى‏ گویید برهان خویش را بیاورید (۶۴)

از دیدن این آیات روشن شد که معنای آیه أمن یجیب صرفا این است: یا  آن کس که درمانده را چون وى را بخواند اجابت مى ‏کند و گرفتارى را برطرف مى‏ گرداند.

پس خواندن این بخش از آیه حتی معنی هم نمی دهد . جمله ناقص است!!

علت اینکه این اشتباه فاحش اینقدر رواج دارد چیست چندان مشخص نیست اما می توان حدسی را مطرح کرد. حرف "یا" دو معنی دارد: هم حرف نداء است (مانند آنجا که میگوییم یا ابالفضل) هم معنای تفریق میدهد (معادل OR  انکلیسی). آنچه در آیه آمده به معنای دوم است اما کسی که صرفا ترجمه را ببیند، ممکن است تصور کند که "یا" به معنی حرف نداء است و معنی آیه را اشتباه بفهمد! البته این احتمال هم ضعیف است چون دیدم بعضی عربها هم ابن آیه را مانند دعا می خوانند.

در فقه ضرب المثلی وجود دارد که میگوید "رب شهره لا اصل لها=چه بسا چیزی بسیار مشهور باشد اما هیچ اصل و ریشه ای نداشته باشد". ظاهرا دعای أمن یجیب نیز یکی از همان مشهورات بی مبناست.